Böyük Azərbaycan şairi, bədii-ictimai fikir tariximizdə yeni ədəbi məktəbin banisi, görkəmli maarifpərvər Mirzə Ələkbər Sabir milli mədəniyyətimizin inkişafına misilsiz töhfələr verib. Şair çoxəsrlik poeziyamızın parlaq ənənələrini layiqincə yaşatmaqla bərabər, ədəbiyyatımızı keyfiyyətcə yeni mərhələyə yüksəldərək onu ictimai məfkurə baxımından daha da zənginləşdirən söz ustası kimi geniş şöhrət tapmışdır. “Molla Nəsrəddin” jurnalı ətrafında formalaşmış ədəbi cərəyanın aparıcı simalarından olan mütəfəkkir şairin yüksək istedadla yaratdığı əsərlərin başlıca mövzusunu mənəvi saflığa, mədəni yüksəlişə və maariflənməyə çağırış təşkil etmişdir. Milli mədəniyyətimizin inkişafına misilsiz töhfələr vermiş görkəmli ədibimizin qarşıdan 155 illik yubileyi gəlir. Yaradıcılığı və görülən işlər barədə şairin nəvəsi Sevda Tahirli Aktor.Az-ın suallarını cavablandırıb…

– Sevda xanım, bu il dahi şairimiz Sabirin 155 illiyidir, bununla bağlı dövlət orqanları ilə yanaşı siz hansı tədbirlər planı hazırlamısınız? Həm Fond olaraq, həm də böyük şairin nəvəsi kimi, bu yubileydə məsuliyyətinizi necə dəyərləndirərdiniz?

– Artıq xeyli vaxtdır – 1962-ci ildən, Sabirin 100 illiyindən bu günə qədər, yəni 54 ildir ki, dövlətimiz hər il may ayının 30-da şairin xatirəsiniə ehtiram olaraq Sabir poeziya günləri keçirir. 2010-cu ildə dövlət başçısı şairin ölümünün 100, doğumunun isə 150 illiyinin yüksək səviyyədə qeyd olunması üçün sərəncam imzalamışdı.Həm ölkəmizdə, həm də ölkə hüdudlarından kənarda – Rusiyada, Ukraynada şairin yubiley tədbirləri çox yüskək səviyyədə qeyd olundu. Respublikanın Mədəniyyət və Turzim Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə bir sıra tədbirlər gerçəkləşdi – çox yüksək səviyyədə görkəmli rəssamlarımızın Sabirin əsərlərinə çəkmiş olduğu rəsm əsərlərindən ibarət sərgi keçirildi, şairin “Hophopnamə”si çox nəfis şəkildə yenidən və gozəl bir tərtibatda nəşr olundu və bu, Sabir yaradıcılığı vurğunlarına bir töhfə olmaqla yanaşı, onun əsərlərindən ibarət nəşrlər siyahısını çox layiqli bir şəkildə zənginləşdirdi. 2017-ci il isə şairin 155 illiyidir.

SABİR YARADICILIĞININ QORUNMASI

Bütün başqa tədbirlərlə bərabər atamın Bakıda Sabirə aid muzeyinin olması arzusunu hazırkı imkanlardan çıxış edərək reallaşdırmaq üçün “Sabir virtual muzeyi”ni yaratmağı planlamışıq. Bu mövzuya dərindən diqqət verməyimizin həmçinin digər əsaslı səbəbləri də var:
Əvvəla ,ölkənin əksər kitabxanalarında Sabir yaradıcılığının tədqiqinə dair elmi və populyar əsərlərin əksəriyyətini tapmaq mümkün deyil. Şairin həyatına dair maddi sübutların toplanaraq sistemləşdirilməsi işində catışmazlıqlar var. Şairin az sayda saxlanılan şəxsi əşyaları və əlyazmaları müxtəlif şəxsi kolleksiyalarda qorunur. Sabirin həyat və yaradıcılığının müxtəlif mərhələləri ilə bağlı araşdırmalar dağınıqdır. Kitabxanaların bugünkü vəziyyətində onların bir çoxunun tapılıb əldə edilməsi problemlidir. Eləcə də Sabirin həyat və yaradıcılığını əks və tərənnüm edən bədii, musiqi, kinomatoqrafiya əsərləri də sistemləşdirilməmişdir. Şairin müxtəlif dillərə tərcümə olunub dərc edilmiş əsərlərinin nüsxələrinin bir çoxu tamamilə itirilib, bir çoxları isə nadir nüsxələr şəklində yenə də şəxsi arxivlərdə saxlanılır. Şairin müxtəlif dövrlərdə dərc olunmuş əsərlərinin toplu kitabxanası yoxdur və s. Virtual muzey yaradılmasının əsas məqsədi sözügedən maddi nəsnələrin bir virtual məkanda toplanması, bununla da Sabir yaradıcılığı ilə maraqlananlar üçün informativ resurslardan istifadəyə şəraitin yaradılması, eyni zamanda ictimai fikir tariximizin mühüm məqamını gələcək nəsillər üçün qoruyub saxlamaqdır.

SƏRHƏDSİZ SEVGİ

– Ölkədə keçiriləçək tədbirlərlə yanaşı, xaricdə yaşayan azərbaycanlılarla bağlı planlarınız varmı? Dünyanın müxtəlif ölkələrində məskunlaşan soydaşlarımıza M.Ə.Sabiri necə tanıtdırmaq olar?

– Zamandan asılı olmayaraq Sabir sevilən şairlərdəndir və bu sevgi sərhəd tanımır. Məhz bu zamansız və sərhədsiz sevginin təsiri ilə haqqında yuxarıda söz açdığım virtual muzeyi yaradaraq həm sevənlərini, həm də onu daha yaxından tanımaq istəyənlər üçün rahat bir tanıtım müstəvisi təklif edəcəyik. Həmçinin, istər ölkəmizdə, istər ölkəmizdən uzaqlarda da yaradıcılığı böyük ehtiramla anılan Sabirlə baglı görüşlər keçirmək, Sabirin ölkədən kənarda tanıtımını apara bilmək üçün onun şeirlərinin tanınmışların ifasında audio versiyasının hazırlanması ilə bağlı layihə üzərində də işləyirik.

– Dahi şairimizin yaradıcılığının tam elektron variantının hazırlanması üçün nələr etmək olar?

– Əslində bu istiqamətdə artıq ilk, amma inamlı addımlar atılıb. M.Ə.Sabir Fondu AMEA-nın Mərkəzi Elmi Kitabxanası ilə uzunmüddətli əməkdaşlıq layihəsinə başlayıb. Bizim birgə əməkdaşlıq çərçivəsində MEK-də Sabirə aid həm şəxsi kolleksiyalarda yer alan və həmçinin Sabirin ev muzeyində mühafizə olunan sənədlərin sistemləşdirilməsi, Sabirin əsərlərinin ilk nəşr dövründən – 1912-ci ildən bugünədək işıq üzü görmüş, həm Azərbaycanda, həm də ölkədən kənarda nəşr olunmuş bütün kitablarının rəqəmsallaşdırılması, e-kataloqa və Milli Rəqəmsal Yaddaş bazasına daxil edilməsi prosesinə start verilməsi barədə razılığa gəlinib. Həmçinin, Sabirin 155 illiyinin kitabxanada qeyd olunması, unikal nüsxələrdən ibarət sərginin təşkil olunması və digər bu kimi tədbirlərin keçirilməsinə dair birgə fəaliyyət planı da hazırlanıb.

– Şairin yaradıcılığının dünya dillərinə tərcümə olunması mümkündürmü? Bunun üçün Sabir Fondu nə edə bilər?

– Qeyd edim ki, postsovet məkanında müraciət edilərək şeirləri tərcümə olunmuş və bu əsərlər dəfələrlə nəşr edilmişdir. Ötən əsrdə Sovet İttifaqının bəzi xalqlarının – rus, ukrayna, qırğız, özbək və s. dillərinə, eləcə də qardaş Tükriyədə türkcəyə, İranda farscaya, həmçinin bəzi şeirləri ingilis dilinə, o cümlədən alman dilinə tərcümə olunaraq nəşr olunmuşdur. 2007-ci ildə Sabirin “Hophopnamə”si Türkiyə İş Bankının həyata keçirdiyi layihə çərçivəsində türk dilində çap olunaraq türk oxucularına təkrar təqdim olunub. Bu, Türkiyədə çap olunan ikinci kitabdır. İlk kitab 1975-ci ildə çap olunub. Məlumat üçün qeyd edim ki, “Hophopnamə” müxtəlif illərdə, həmçinin ABS, Almaniya, İran və digər ölkələrdə də çap olunmuşdur. Hazırda Sabir fenomeninin dünya müstəvisində daha geniş şəkildə təqdim olunması və daha yaxından tanınması üçün onun əsərlərinin digər xalqların dillərinə də tərcümə edilməsi Fondumuzun marağında olduğu mövzulardandır. Və bu istiqamətdə artıq bəzi addımlar da atılıb.

GƏNCLİK SABİRƏ MARAQ GÖSTƏRİR

– Sizcə yeni nəsil Sabirin şeirlərinə maraq göstərirmi?

– İstənilən diqqət və maraq motivasiyaya və təbliğata bağlıdır. İnkişaf etməkdə olan nəslə nəyi təqdim və təbliğ edərsənsə, onu da qəbul edəcək və ya ona üstünlük verəcək. Əgər bugünkü tamaşaçı efirdə düşüncəmizin, mənəviyyatımızın ehtiyacını tamamlamaq üçün görmək, duymaq istədiklərini deyil, əksinə, hövsələsini tarıma çəkən bayağı mövzularla üzləşirsə və bu mövzular, verilişlər seyrçinin əlindəki zamanı daha faydalı şəkildə dəyərləndirmək fürsətinin itirilməsinə səbəb olursa, üstəlik, hətta onun potensial olaraq oxucu kimi fəaliyyətini də zaman baxımından məhdudlaşdırırsa, bu, pozitiv düşünmək üçün heç nəyi vəd eləmir.Amma desəm ki, gənclik Sabirə maraq göstərmir, bu, heç doğru olmaz. Bunu sosial şəbəkələrdə Sabirin yaradıcılığına müraciətlərdən hiss etmək çox asandı. Bu, özlüyündə çox gözəl bir faktdır. Xatırlayıram ki, ibtidai sinifdə oxuduğum zaman sinif müəlliməmiz bizim hər birimizə Sabirin şeirlərinin personajlarından ibarət səhnələşdirilmiş çıxışlar- rollar verirdi. Sabirin qəhrəmanlarının dövrü üçün səciyyəvi olan geyimlərdən, hətta qrimlərimizdən tutmuş ifa etdiyimiz şeirlərin uşaq təfəkkküründə və mahiyyətini o zaman tam dərk etməsək də, bugünə qədər unuda bilmədiyimiz çox fərqli bir təəssürat yaradırdı. Belə dəyərli təəssüratların yaranması və yaşanması üçün bu gün biz hər şeyi edirikmi? Doğrudur, Sabir yaradıcılığına həsr olunmuş oxu müsabiqələri, şagirdlərin yer aldığı səhnələşdirilmiş tamaşaların olmasını da qeyd etməyi özümə borc bilsəm də, bunun kifayət qədər kütləvi olmadığını da etriaf etməliyəm. Bu gün yetişməkdə olan nəslə təkcə Sabiri deyil, ümumiyyətlə milli dəyərlərimizə, ədəbiyyatımıza, mədəniyyətimizə, incəsənətimizə sevgi hissinin daha da dərinləşməsi üçün maarifləndirici işlərin sayını, istiqamətini, auditoriyasını və arealını artırmaq lazımdır. Əgər bu gün yeniyetmə və ya gənc  Füzulini, Müsfiqi, Səttar Bəhlulzadəni, Toğrul Nərimanbəyovu, Fikrət Əmirovu, Qara Qarayevi, Niyazini və digər korifeylərimizi tanımırsa, dahi sənətkarlar haqqında geniş demirəm, hətta xırda məlumatlara malik deyilsə, bu, yalnız onun gunahıdırmı? Tikilən bir binada ətrafı görmək üçün pəncərə buraxmayan memarmı günahkardır, yoxsa həmin binada yaşamağa məhkum edilən sakinlərmi?

– Müasir azərbaycanlı Sabirin yaradıcılığından nəyi öyrənə bilər?

– Nə axtardığını bilməyən insan heç vaxt nə tapdığını anlaya bilməz. Hansısa bir standart olmayanda əldə olanın yetərli və ya yetərsiz olması barədə fikir söyləmək gözü bağlı ikən pəncərənin o biri tərəfindəki hava haqqında fikir yürütməyə bənzəyər. Sabir yaradıcılığı mənəviyyat üçün bir kamerton rolunu oynaya bilir. Əgər kimsə öz mənəviyyatını yenidən və ya daha dəqiq desək, düzgün kökləmək istəyərsə, bu, onun üçün əvəzolunmaz bir vasitədir. Tərəqqipərvərlik, humanistlik, mənəvi zənginlik, inkişafa açıqlıq, saflıq, dürüstlük, vətənsevərlik, millətsevərlik, ailə dəyərləri, zorakılığa qarşı etiraz kimi keyfiyyətlərin təbliği onun əsərində müasir azərbaycanlı üçün bir nümunə ola bilər.

SABİRİN ŞEİRLƏRİNİN SƏHNƏLƏŞDİRİLMƏSİ

– Sabirin şeirlərinin səhnələşdirilməsi, teatrlaşdırılması maraqla qarşılanarmı?

– 2012-ci ildə ölkə prezidentinin sərəncamı ilə Sabirin 150 illik yubileyi çox möhtəşəm bir şəkildə qeyd edildi. Bu münasibətlə Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrında Orxan Fikrətoğlunun və Əli Əmirlinin Sabirin şeirləri əsasında hazırladıqları gözəl bir tamaşa səhnələşdirilmişdi.Burda aktyor qrupunun əziyyətini və rejissor işinin də mükəmməlliyini xüsusi qeyd etmək lazımdır. Tədbir iştirakçılarının, həm də şəxsi qənaətimə əsasən deyə bilərəm ki, tamaşa çox uğurlu alınmışdı. Məncə, bu təşəbbüsü gözəl bir təcrübə saymaq olar.

– Dahi şairimizin yaradıcılığının öyrənilməsi, müasir metodlarla təbliği sahəsində hansısa təşkilatlardan əməkdaşlıq təklifləri alırsınızmı?

– Bu mövzu Sabirin ölümündən sonraki illər ərzində çoxsaylı və görkəmli tədqiqatçıların geniş araşdırmalarının davamlı obyekti olmasına baxmayaraq, əslində, hələ də öz aktuallığını qoruyub saxlayan mövzudur.İctimai fikir tariximizin önəmli düşüncə fenomeni olan Sabir yaradıcılığını və fəaliyyətini öyrənən, onun maddi və mənəvi irsinin mərkəzləsdirilmiş tədqiqat instansiyası indiyədək yoxdur. Bu günkü elmi və dövri nəşrlərdə Sabirin tərcümeyi-halı, bədii və ictimai fəaliyyəti haqqında bir-birinə zidd və bəzən bir-brini tamamilə istisna edən fikirlər yürüdülür. Belə bir təklif edilərsə, bunun çox əhəmiyyətli ola biləcəyini vurğulayaraq onu çox böyük maraq və həvəslə qarşılıq verə bilərik.

AZƏRBAYCAN EVLƏRİNİN XİDMƏTİ

– Dünyanın müxtəlif ölkələrində Azərbaycan evləri yaradılır. Şairin tanıdılması üçün onlarla əməkdaşlıq etmək kimi planlarınız varmı?

– Əlbəttə. İstənilən halda ortaq maraqlar çərçivəsində əməkdaşlıq etmək bizim fəaliyyətimizin ən birinci şərtidir. Müxtəlif ölkələrdə fəaliyyət göstərən hər bir Azərbaycan evinin xalqımızın mədəniyyətinin, incəsənətinın, milli dəyərlərinin, tarixinin tanıdılması yönündə ölkəmizin təmsilçisi kimi böyük xidməti var. Hesab edirəm ki, şair Sabirin 155 illik yubileyi ərəfəsində ölkəmizdən kənarda da tanıdılması üçün diasporamızın və Azərbaycan evlərinin böyük xidməti ola bilər.