Azərbaycanda fəaliyyət göstərən ekoloji yönümlü QHT-lərin BƏYANATI

Ermənistan mətbuatında yayılan məlumatlara əsasən, Ermənistan Azərbaycanın Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə həmsərhəd bölgəsində – Arazdəyəndə iri metallurgiya zavodunu inşa etməyə hazırlaşır. Tikintiyə 70 milyon dollar ABŞ sərmayəsi yatırılacaq, zavodun hündürlüyü 30 m, sahəsi 16500 kvadratmetr olacaq.

Bu metallurgiya zavodunun zəhərli kimyəvi tullantıları bölgədəki ekosistemə böyük zərbə vura bilər. Onun tullantılarının Araz çayına axıdılması riski həm çaydakı canlı aləm, həm də Arazın suyundan suvarma üçün istifadə edilən geniş təsərrüfatlar üçün həyəcan siqnalıdır. Ermənistanın dağ-mədən sənayesində heç bir beynəlxalq standartlara əməl edilməməsi həm Azərbaycan, həm də ümumilikdə bölgə üçün ciddi ekoloji təhdid yaradır.

Azərbaycan tərəfi ilə razılaşdırmadan sərhəddə belə bir müəssisənin tikintisi “Transsərhəd kontekstində ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsi haqqında” 1991-ci il Espo Konvensiyanın kobud şəkildə pozulmasıdır. Azərbaycan və Ermənistan həmin Konvensiyanın tərəfləridir və Espo Konvensiyasından irəli gələrək, bu zavodun ətraf mühitə təsirinin qiymətləndirilməsi işi aparılmalı, tikinti ilə əlaqədar qiymətləndirmə sənədinə qonşu dövlət olan Azərbaycanın müvafiq qurumları baxmalı, eyni zamanda bölgəyə yaxın yaşayan azərbaycanlıların rəyi nəzərə alınmalıdır.

Ermənistanın bu tələblərə riayət etməməsi bir daha onu göstərir ki, Ermənistan regionda destruktiv siyasət aparır, tərəf olduğu beynəlxalq sənədlərin müddəalarını, beynəlxalq öhdəliklərini kobud şəkildə pozur.

Ermənistan tərəfindən Azərbaycana qarşı ekoloji terror və ekosid siyasətinin aparılması yenilik deyil. “Metsamor”un uzun illər regionun ətraf mühitinə təhdid kimi qalması, işğal dövründə Qarabağda törədilmiş geniş miqyaslı ekoloji faciələr, yüksək kimyəvi tərkibli istehsalat sularının təmizlənmədən Oxçuçaya axıdılması buna əyani misaldır. Ermənistan Oxçuçayı kəskin şəkildə çirkləndirib. Bu isə çayın Azərbaycan ərazisi boyu keçdiyi hissənin ekoloji sistemini bərpa olunmaz deqradasiyaya məruz qoyub. Alman şirkəti “Cronimet” bu ekoloji cinayətdə Ermənistanla birgə iştirak edib. Təəssüflər olsun ki, bu günə qədər də Almaniya hökuməti bu istiqamətdə heç bir praktik addım atmayıb.

Törətdiyi ekoloji cinayətlərlə Ermənistan BMT-nin Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinin, xüsusilə də hər kəsin sağlamlığının təmin edilməsinə dair 3-cü, təmiz su və sanitariya ilə bağlı 6-cı, iqlim dəyişikliyinin fəsadlarına qarşı mübarizəyə dair 13-cü, torpaq ekosisteminin mühafizəsi üzrə 15-ci məqsədlərinin tamamilə əleyhinə gedir.

Məlum olduğu kimi, 2022-ci ildə BMT təmiz, sağlam və davamlı ətraf mühiti insan hüququ kimi tanımışdır. Ermənistan ekologiyaya ciddi ziyan vurmaqla, Azərbaycan, o cümlədən region əhalisinin insan hüquqlarını kobud şəkildə pozur.

Bundan başqa, müxtəlif beynəlxalq sənədlər, o cümlədən biznes və insan hüquqları üzrə rəhbər prinsiplərə görə iqtisadi fəaliyyət insan hüquqlarına ziyan vurulmadan həyata keçirilməlidir. Bu halda da Ermənistan məsuliyyətsiz davranır, təmiz, sağlam və davamlı ətraf mühit hüququna məhəl qoymur və sırf özünün iqtisadi maraqlarını önə çəkir.

Azərbaycanda fəaliyyət göstərən ekoloji yönümlü qeyri-hökumət təşkilatları olaraq biz, başda BMT-nin Ətraf Mühit Proqramı, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, BMT-nin ətraf mühit üzrə xüsusi məruzəçisi, BMT-nin zərərli maddələr və insan hüquqları üzrə xüsusi məruzəçisi olmaqla, müvafiq beynəlxalq təşkilatlara müraciət edərək, onları bu fakta reaksiya verməyə və Ermənistanın növbəti ekoloji terroruna son qoymağa çağırırıq.

Amerika Birləşmiş Ştatları hökumətinə müraciət edirik ki, Arazdəyəndə iri metallurgiya zavodu tikməyə hazırlaşan, ərazisində qeydiyyatda olan şirkəti məsuliyyətli davranışa dəvət etsin, onun qanunsuzluqlarına göz yummasın. Amerika Birləşmiş Ştatları rəsmiləri, o cümlədən Azərbaycandakı və Ermənistandakı ABŞ Səfirlikləri susmamalı, məsələyə münasibət bildirməlidirlər.

Biz buradan Ermənistandakı ekofəallara da müraciət edirik. Bu, ilk növbədə Ermənistanın özünün də ekoloji vəziyyətinə mənfi təsir edəcək. Bölgəni təhlükəyə sürükləyən bu prosesi durdurmaq üçün hərəkət zamanıdır.

1. “Yaşıl Dünya” Ekoloji Maarifləndirmə İB-nin sədri – Elman Cəfərli;

2. “Ana Kür” Ekoloji Problemlərin Öyrənilməsinə Kömək İB-nin sədri Rüstəm Məlikov

3. “Ekoleks” Ekoloji Hüquq Mərkəzi İB-nin sədri Sevil İsayeva

4. “Sudan İstifadə sahəsində Mütəxəssislər” İB-nin sədr müavini Amin Məmmədov

5. “Biosfer” İB-nin sədri sədri Qorxmaz İbrahimli

6. “Eko Aləm” İB-nin sədri Sevil Yüzbaşova

7. “Sağlam Həyata Doğru” ekoloji İB-nin sədri Sadiq Həsənov

8. Ekoloji Maarifçilik və Monitorinq İB-nin sədri Qəmzə Yusubova

9. “Sosial-İqtisadi və Ekoloji İnkişaf” İB-nin sədri Rahilə Mehtiyeva

10. “Səma və Eko” Sosial İqtisadi İnkişafa Yardım İB-nin sədri İradə Həsənova

11. “Ekoloq-2010″ Ekoloji Maarifləndirmə İB-nin sədri Səlim Balayev

12. “Ekoloq Ətraf Mühitin Qorunmasına Yardım” İB-nin sədri Rübabə Hüseynli

13. “Səyyahlar” Təbii Sərvətlərin və Ətraf Mühitin Araşdırılması və Tanıdılması İB-nin nümayəndəsi Jalə Qəribova

14. Ekoloji Maarifçiliyə Yardım İB-nin sədri Tarverdi Hüseynov

15. “Sağlam mühit” gənclərin inkişafına kömək İB-nin sədri Əli Mirzəyev

16. “Feniks” Sağlam Həyat Təbliği İB-nin sədri Şahin Hüseynov

17. “Təbiət Dostları” gənclərin ekoloji maariflənməsinə kömək İB-nin sədri Elman Əsgərov

18. Ekoloji Təmiz Məhsul İstehsalçıları və İxracatçıları İB-nin sədri Emin Əliyev

19. “Şəfəq” Ekoturizm İB-nin sədri Vamiq Babayev

20. “Dalğa” Ekologiya və Təbiətin Qorunması İB-nin sədri Natiq Hətəmov

21. “Eko-TES” Ekoloji Tədqiqatlar və Maarifçilik İB-nin sədri Çingiz Nəzərov

22. “Aran” ekoloji maarifləndirmə İB-nin sədri Nəsrəddin Kərəmov

23. “Pragma” Sosial İnkişafa və Ekologiyanın Qorunmasına Dəstək İB-nin sədri Taleh Şahsuvarov

24. “Ailə və Ətraf Mühit” İB-nin sədri İlhamə Qurbanova

25. “Ruzgar” Ekoloji İB-nin sədri İslam Mustafayev