Ermənistanda keçirilən seçkilərdən gözləntilər: Kim qalib gələcək? – TƏHLİL

Məhz bu səbəbdən, Ermənistanda keçirilən seçkilərin nəticələrini bir neçə ssenari üzrə proqnozlaşdırmağa çalışacağam.

Qeyd edim ki, hazırda seçkilərdə 22 partiya, 4 siyasi blok iştirak edir:

Bunlar “Ədalətli Ermənistan”, “Erməni Milli Konqresi”, “Vətəndaş müaviləsi”, “Azadlıq”, “Vahid vətən”, “Çiçəklənən Ermənistan”, “Bizim evimiz – Ermənistan”, “Milli mühafizəkar hərəkat 5165”, “Avropa Ermənistanı”, “Suveren Ermənistan” və s. partiyalar, “Şərəfim var”, “Azad Vətən”, “Ermənistan”, və “Şirinyan-Babacanyan demokratlar alyansı” bloklarıdır.

Məlum olduğu kimi “Vətəndaş müqaviləsi” partiyasının seçkçi siyahısıma Nikol Paşinyan “başçılıq” edir və “Mənim addımım” parlament fraksiyasının bütün aparıcı fiqurları siyahıda yer alıb.

“Çiçəklənən Ermənistan” partiyasının seçki siyahının birinci “pilləsində” Qaqik Sarukyan dayanır.

“Suveren Ermənistan” partiyasının siyahısına dövlət nəzarət xidmətinin sabiq sədri David Sanasaryan, “Ədalətli Ermənistan” partiyasının siyahısına vəkil Norayr Norikyan, “Mariflənmiş Ermənistan” partiyasının siyahısına Edmon Manukyan, “Erməni Milli Konqresi”nin siyahısına sabiq prezident Levon Ter-Petrosyan, “Azadlıq” partiyasının siyahısına sabiq baş nazir Qrant Baqratyan, Avropa partiyasının siyahısına kinorejissor Tiqran Xemalyan başçılıq edir.

“Azad Vətən” blokunu Ermənistan Konstruktiv, Milli Müqəddərat, Mühafizəkar, Yaşıllar və “Milli demokratlar bloku” partiyaları təşkil edir. Blokun siyahısında, öb sırada Mühafizəkar partiyasının sədri Mikael Ayrapetyan yer alsa da, baş nazir postuna Konstruktiv partiyanın sədri Andrias Qukasyanın namizədliyi irəli sürülüb.

“Daşnaksutyun” və “Ermənistanın dirçəlişi” pariyalıarından ibarət “Erəmistan” blokunun lideri sabiq prezident Robert Köçəryandır.

Sabiq prezident Serj Sarkisyanın rəhbərlik etdiyi “Respublika” və “Vətən” partiyalarından təşkil edilmiş “Şərəfim var” blokunun siyahısının lideri isə Milli Təhlükəsizlik Xidmətinin sabiq direktoru Artur Vanesyandır. Sarkisyan siyahıda təmsil olunmur.

“Şirinyan-Babacanyan” blokunun siyahında ilk sırada Arman Babcanyan yer alıb. Qeyd edim ki, Babacanyan daha öncə “Respublika” partiyasından təmsil olunub.

Ermənistanın ilk prezidenti Levon Ter-Petrosyan seçkilərə Nikol Paşinyan və Robert Köçəryana mane olmaq üçün qatıldığını bildirib. Əslində seçkidə iştirak edən siyasi partiyaların əhəmiyyətli hissəsi prosesə kiməsə, yaxud kimlərəsə mane olmaq və ya səslərini parçalamaq üçün qatılıblar. Seçkidə iştirak edən siyasi partiya və blokların siyahısına rəhbərlik edən siyasətçilərin böyük əksəriyyəti vaxtilə hakimiyyətdə təmsil olunan, yaxud Köçəryan, Sarkisyan və Paşinyana yaxın çevrələrin “kurasiya”sında olan, həmçinin bu və ya digər şəkildə Rusiyadan, Qərbdən idarə edilən şəxslərdir. Reallıqda bu gün Ermənistanda iki blok var: Şimal və Qərb bloku… Rəqabət də bu iki qütbün əsas oyunçuları Robert Köçəryan və Nikol Paşinyan arasında gedir. “Şərəfim var”, “Çiçəklənən Ermənistan” “Şimal bloku”nun alternativ oyunçularıdır. Onların parlamentdə təmsil olunmaq şansları var, amma yalnız səslərin əhəmiyyətli hissəsini qazanan siyasi partiya və ya blokla birlikdə hökumətin formalaşdırılmasında iştirak edə bilərlər.

Məsələn, Ermənsitan Konstruktiv, Milli Müqəddərat, Mühafizəkar, Yaşıllar və “Milli demokratlar bloku” partiyalarından təşkil edilmiş “Azad Vətən” bloku, həmçinin “Avropa” və “Milli mühafizəkar hərəkat 5165” partiyaları “Qərb bloku”nun səslərini parçalamaq üçün seçkiyə “atılıblar”.

Hazırda “Vətəndaş müqaviləsi” partiyasının, “Ermənistan” və “Şərəfim var” bloklarının, həmçinin “Çiçəklənən Ermənistan” partiyasının parlamentdə təmsil olunmaq imkanları real görünür. “Mariflənmiş Ermənistan” partiyası və “Erməni Milli Konqresi də parlamentdə bir neçə yer qazana bilər. Bugünkü reallıqlar çərçivəsindən yanaşdıqda, parlamentdə “yeni siyasi qüvvə”nin önə çıxacağı ilə bağlı sürprizlər gözlənilmir. Çünki Ermənistanda belə siyasi qüvvə yoxdur.

Bu səbəbdən, keçirilən sorğulardan asılı olmayaraq, Ermənistan parlamentində seçkilərə qatılan hansı siyasi qüvvənin, yaxud qüvvələrin yer qazanaca biləcəyindən daha çox, hökumətin necə formalaşdıralacağı ilə bağlı suallara cavab tapmağın vacib olduğu qənaətindəyəm.

İndiki şəraitdə Ermənistanda seçkiyə qatılan siyasi blok və partiyaların hər hansı birinin hökuməti formalaşdırmaq üçün yetərli olacaq qədər səs toplayacağı real görünmür. Çox güman ki, Nikol Paşinyanın “Vətəndaş müqaviləsi” partiyası ilə Robert Köçəryanın “Ermənistan” bloku səslərin əhəmiyyətli hissəsini bölüşdürəcəklər. Amma bu hökumətin formalaşdırlması üçün yetərli olmayacaq.

Belə olduğu təqdirdə parlamentdə azlıq təşkil edən partiya və blokların səsinə ehtiyac qalacaq. Bu isə daha çox xarici faktorlara bağlı olan məsələdir. Hazırda parlamentə düşmək şansı olan “Şərəfim var” blokunun, yaxud “Çiçəklənən Ermənistan”, “Mariflənmiş Ermənistan” partiyalarının Nikol Paşinyanla birlikdə koalision hökumət formalaşdıracaqları real görünmür. Doğrusu, bu reallığın seçkidən sonra da dəyişəcəyinə inanmıram. Bu baxımdan, seçkilərdən sonrakı proseslərin bir neçə ssenari üzrə inkişaf edəcəyini düşünürəm:

1. “Ermənistan” bloku və “Vətəndaş müqaviləsi” partiyası bir-birinə yaxın – təxminən 20-25% arası səs toplayırlar. Bu zaman “Şərəfim var” bloku və “Çiçəklənən Ermənistan” partiyası parlamentdə qazandıqları səslərin yaratdığı reallıqlara uyğun olaraq, Robert Köçəryanın yanında yer ala bilərlər. “Mariflənmiş Ermənistan” partiyasının da Köçəryanla “koalisiya müzakirələri”ndə iştirak edə biləcəyi realdır. Günün siyasi reallıqları çərçivəsində parlamentdə təmsilçilik imkanı olan siyasi blok və partiyaların heç biri məğlub komanda ilə koalisiyaya girməyəcəklər. O cümlədən Erməni Milli Konqresi. Petrosyan parlamentdə yer qazanacağı təqdirdə heç bir tərəfə dəstək verməyəcək və ənənəvi qaydada neytrallığını qoruyub saxlamağa çalışacaq. Nikol Paşinyan və dəstəsi yalnız o halda hökuməti formalaşdıra bilər ki, səslərin 50%-dən çoxunu toplasın. Bu isə, zənnimcə inandırıcı deyil.

2. Seçkilərin nəticələri hökumətin formalaşdırılmasına imkan vermir. Partiya və blokların razılığa gəlməsi mümkün olmur və seçkilərin ikinci turunun keçirilməsi reallığı yaranır. Qeyd edim ki, Ermənistan konstitusiyasına görə, əgər parlamentdə hökumətin formalaşdırılması üçün stabil çoxluğun təmin edilməsi mümkün olmursa, o zaman seçkilərin ikinci turu keçirilməlidir. Lakin Ermənistan Konstitusiyası seçkilərin ikinci turunda yeni siyasi blokların yaradılmasına da imkan verir ki, bu da faktiki olaraq yeni seçkilərin keçirilməsi deməkdir.

Qənaətimə görə, bu günün siyasi reallıqları çərçivəsindən yanaşsaq, Ermənistanda seçkilərin ikinci turunun keçiriləcəyi ehtimalı daha çoxdur. Təbii ki əgər seçkiyə bir neçə gün qalmış ictimai rəyi kökündən dəyişə biləcək hər hansı bir hadisə, yaxud hadisələr baş verməzsə…

…Ermənistanda keçirilən seçkilər ölkəmizdə diqqətlə izlənilir və bu da təbii qəbul olunmalıdır. Amma, qənaətimə görə, seçkilərlə bağlı aparılan müzakirələrdə daha qabarıq nəzərə çarpan yanlış bir yanaşma var. Bəziləri elə düşünürlər ki, Nikol Paşinyanın seçkidəki məğlubiyyəti, Robert Köçəryanın, yaxud onunla eyni qütbün təsir dairəsini bölüşən başqa birisinin hakimiyyətə gəlməsi, bölgədəki reallıqları dəyişə bilər. Yəni məğlub Paşinyana şərtlərimizi diqtə etmək daha asandır, nəinki başqa birisinə… Bir az sadəlöhv yanaşmadır. Azərbaycan Ordusu Nikol Paşinyanı və onun siyasi komandasını deyil, Robert Köçəryan, Serj Sarkisyan və digər separatçı qatillərin, müharibə cinayətkarlarının yaratdıqları ordunu və bütövlükdə Ermənistanı məğlub edib. Bizim qarşımızdakı məğlub Ermənistandır və bu ölkədə kimin hakimiyyətə gəlməsindən asılı olmayaraq, bu status dəyişməyəcək.

Zənnimcə, Robert Köçəryanın baş nazir postuna yiyələnməsi, indikindən fərqli olaraq, bölgəyə kənar qüvvələrin müdaxiləsinin, qismən də olsa qarşısını ala, Ermənistanın manevr imkanlarını minimuma endirə, Ermənistan cəmiyyətindəki qütbləşməni daha da dərinləşdirə bilər.

Düşünürəm ki, bütün hallarda Ermənistan seçkidən də məğlub durumda, daha da qütbləşmiş, parçalanmış şəkildə çıxacaq və bu ölkədə uzun müddət siyasi sabitliyə nail olmaq mümkün olmayacaq.